«Μία ομάδα με όνομα, ταυτότητα και στόχο. anima vita το όνομά της -δύο λέξεις στη σειρά, ψυχή και ζωή, ασύνδετες κατά τους συντακτικούς κανόνες, συνδεδεμένες, όπως φαίνεται, κατά την αναζήτηση των νοημάτων τους»
Η anima vita και το… θέατρο της
Παρά την απερίφραστη και αδιαμφισβήτητη λατρεία μου στον Ντοστογιέφσκι, δεν γνώριζα την ύπαρξη του αναγνώσματος του «Το όνειρο ενός γελοίου ανθρώπου», ένα «φανταστικό παραμύθι» όπως ο ίδιος επεξηγεί στον τίτλο. Όταν τελικά έπεσα πάνω του, μου αποκαλύφθηκε μία άλλη εκδοχή του Ηλίθιου, πιθανώς ο αδελφός του. Η ίδια αγωνία με την οικουμενική της εμβέλεια, ένας άλλος κόσμος αντιστοιχεί στην ανθρώπινη ύπαρξη. Κι αν ο Ηλίθιος εκπροσωπεί αυτόν τον άλλο κόσμο μέσω της Ηλιθιότητάς του, ο γελοίος άνθρωπος του φανταστικού παραμυθιού εκπροσωπείται ο ίδιος ως ο πρεσβευτής του ονείρου που ο συγγραφέας καταγράφει• ένας άλλος κόσμος αντιστοιχεί στην ανθρώπινη ύπαρξη. Εκπροσωπείται αλλά και εκπροσωπεί• τουλάχιστον μία ομάδα ανθρώπων που, ταυτιζόμενη ή μη με τη γελοιότητα ή το όνειρό της, είναι ομάδα που σίγουρα κάποτε παραδόθηκε στους ταλανισμούς των αποριών περί βεβαιοτήτων ή ματαιοτήτων αλλά δεν αρκέστηκε σε άνευ όρων παράδοση σ’ αυτούς.
Ταυτότητα και στόχος η ανίχνευση των ταλανισμών: μα γιατί δεν ησυχάζω, γιατί περνώ οδύνη όταν απορώ; Γιατί συναισθήματα και επιθυμίες φουσκώνουν μέσα μου; Γιατί οι λέξεις δεν επαρκούν να τα εκφράζω και έτσι να ηρεμώ; Ο κόσμος με κάνει να υποφέρω ή είμαι τρελός, τρελή και όλα τα ανάποδα; Πως θα τελειώσουν τα δεινά μου;
Και για συμπλήρωση της ταυτότητας, Πειραιάς η κατοικία της.
Η προσφιλής μου ομάδα λοιπόν που πάνω από δέκα χρόνια παρακολουθώ στο… θέατρο. Το δικό της θέατρο φυσικά, αυτό που προσφέρεται για ταλανισμούς και άλλα δεινά. Το θέατρο εργαλείο αυτογνωσίας, το θέατρο εργαλείο ψυχοθεραπείας, αυτό-ψυχοθεραπείας και επεξεργασίας μεταξύ θεραπευτών και συμμετεχόντων.
Είδα εφέτος αυτούς τους ανθρώπους, ηθοποιοί και συγχρόνως θεραπευόμενοι, να «παίζουν» τις σκέψεις που τους γέννησε η ανάγνωση του γελοίου ανθρώπου του Ντοστογιέφσκι -και έτσι έπεσα πάνω του-, τους έχω επανειλημμένα δει να αυτοαναλύονται μέσω του Αριστοφάνη και του Ευριπίδη, μέσω του Καμί και του Γκόγκολ. Επιλέγοντας κείμενα, θεατρικά ή λογοτεχνικά, σκαλίζοντας πρώτα τις ανάγκες τους, καταλήγοντας μετά στις αντιστοιχίσεις που οι ίδιοι βλέπουν ανάμεσα στην οικουμενικότητα των μηνυμάτων της παγκόσμιας τέχνης και την «οικουμενικότητα» της προσωπικής τους θλίψης. Γιατί, βεβαίως υπάρχει οικουμενικότητα στη θλίψη όσων απορούν -και ακόμα όσων δεν απορούν- κι αυτό ως αόρατη κλωστή συνδέει τους ανθρώπους με τον αντίλογο προς τον πολιτισμό τους. Είναι ή δεν είναι το οικοδόμημα του πολιτισμού μας που μας κάνει να χαιρόμαστε αλλά και να πονάμε;
Είναι κι έτσι γίνονται πιο δύσκολες οι λύσεις και οι απαντήσεις. Έτσι μπορεί να βρεθείς στη θέση του Ηλίθιου, του γελοίου, του θεραπευόμενου. Ή μήπως και του ηθοποιού; Κι αν δεν βρεθείς δίνεις τις νύξεις των διαφορών και των διακρίσεων. Γιατί άλλος μπορεί και άλλος όχι; Γιατί άλλος επιθυμεί, χρειάζεται απαντήσεις και άλλος όχι;
Ο Νίκος Καρούζος λέει σε κάποιο ποιητικό του στίχο, σκληρά μας νέμεται η επιστήμη. Απ’ την άλλη πλευρά, η anima vita βρήκε το γελοίο άνθρωπο του Ντοστογιέφσκι να λέει […αυτή είναι παμπάλαια αλήθεια, την έχουμε διαβάσει και αναμασήσει εκατομμύρια φορές, μα δεν παύει να είναι αποτελεσματική. «Η συνείδηση της ζωής είναι ανώτερη απ’ τη ζωή∙ η γνώση των νόμων της ευτυχίας είναι ανώτερη από την ευτυχία».]
Επιστήμη, τέχνη, οδύνη, ευτυχία, μεγάλες και υψηλές καταστάσεις των ανθρώπινων πραγμάτων, μέσα στη δύναμη και τις αντιφάσεις τους. Ανάγκη, αγωνία, αναζήτηση, μεγάλες και υψηλές καταστάσεις των ανθρώπινων πραγμάτων, σκέτα.
Ας υπάρχουν άνθρωποι που περνούν την περιπέτεια της ζωής τους με παραπανίσιο κόπο. Όσοι είναι τέτοιοι δεν μπορούν να αποδράσουν έτσι κι αλλιώς. Αντ’ αυτού, προσφέρονται πια οι καιροί, ανακαλύπτουν τρόπους να αναβαθμιστούν, να λένε […πως αφού είμαι άνθρωπος, δεν είμαι μηδενικό, και όσο δεν γίνομαι μηδενικό, ζω,…], όπως στο όνειρο του γελοίου. Υπάρχει, ανάμεσα σε άλλα, η ψυχοθεραπεία και μάλιστα σε αγαστή θεατρική εκδοχή.
Ιούνιος 2019
Βάνα Μελά